Δυσφαγία και μέθοδοι εξέτασης

Ως δυσφαγία ορίζεται οποιαδήποτε δυσκολία μπορεί να εμφανιστεί κατά τη λήψη, επεξεργασία, προώθηση ή και κατάποση τροφών ή υγρών, ακόμη και του σάλιου. Ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων αντιμετωπίζουν προβλήματα με την κατάποση και τη σίτιση. Η δυσφαγία μπορεί να παρατηρηθεί σε διάφορους βαθμούς, από ήπια δυσφορία ή δυσκολία έως πλήρη αδυναμία κατάποσης. Ειδική αξιολόγηση και συμβουλές παρέχονται από γιατρούς και εξειδικευμένους λογοθεραπευτές.

Η δυσφαγία μπορεί να προκύψει από μια μεγάλη ποικιλία ιατρικών παθήσεων, όπως τις οξείες ή προοδευτικά επιδεινούμενες νευρολογικές ασθένειες, τους τραυματισμούς ή ως συνέπεια χειρουργικών επεμβάσεων ή ιατρικών αποκαταστάσεων. Από τις πιο συχνές ομάδες ανθρώπων που παρουσιάζουν δυσφαγία αποτελούν οι ασθενείς με εγκεφαλικά ή σοβαρές επεμβάσεις στο λάρυγγα, βρέφη και παιδιά που δε σιτίζονταν από το στόμα για μεγάλα διαστήματα και άτομα με κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες.

Τα προβλήματα κατάποσης μπορεί να :

• οδηγούν στην είσοδο τροφών και ποτών στον αεραγωγό αντί στο στομάχι (εισρόφηση). Μερικές φορές αυτό μπορεί να προκαλεί λοίμωξη στους πνεύμονες
• μην επιτρέπουν να τρώτε αρκετά για να διατηρήσετε το βάρος και την καλή υγεία σας
• δυσχεραίνουν τη λήψη υγρών, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε άλλες επιπλοκές όπως δυσκοιλιότητα ή αφυδάτωση

Παρακάτω είναι μερικά από τα σημεία και τα συμπτώματα της δυσφαγίας:

• Απαιτείται επιπλέον προσπάθεια ή χρόνος για μάσημα ή κατάποση
• Απώλεια τροφής, υγρού ή σάλιου από το στόμα
• Βήχας ή πνιγμονή κατά τη διάρκεια, ή αμέσως μετά τη λήψη τροφών/υγρών
• «Υγρή» φωνή/ θόρυβοι κατά τη διάρκεια ή μετά την κατάποση
• Αίσθημα «κόμπου» στο λαιμό και δυσφορία κατάποσης
• Υποτροπιάζουσες λοιμώξεις αναπνευστικού, δέκατα ή πυρετός
• Απώλεια βάρους ή αφυδάτωση

Ο θεράπων ιατρός σας μπορεί να σας παραπέμψει για κλινική εξέταση στο ιατρείο ή/και για κάποιες εξειδικευμένες μελέτες κατάποσης, όπως η Βιντεοακτινοσκοπική Μελέτη Κατάποσης-VFSS και η Ενδοσκοπική Μελέτη Κατάποσης-FEES. Με βάση τα αποτελέσματα, αποφασίζεται η ασφαλέστερη μέθοδος σίτισης και γίνονται προτάσεις /τροποποιήσεις σχετικά με την σίτιση & την κατάποση.

Η εξέταση αυτή γίνεται σε ακτινολογικό τμήμα και χρησιμοποιεί βιντεοσκόπηση για να καταγράψει λεπτομερώς το στοματικό, φαρυγγικό και οισοφαγικό στάδιο της κατάποσης, όπου απαιτείται, με τη χρήση ακτίνων Χ και σκιαγραφικού υλικού αναμεμειγμένο με τις συστάσεις υπό κατάποση. Θα σας ζητηθεί να μασάτε και να καταπιείτε διαφορετικά είδη τροφίμων και ποτών ανάλογα με τις δυσκολίες σας.

Η μελέτη επιτρέπει να δούμε σε πραγματικό χρόνο πώς μασάτε και καταπίνετε, αν το φαγητό ή τα υγρά κολλούν στο στόμα ή στο λαιμό σας, ή αν καταλήγουν στην αναπνευστική οδό.

Η VFSS επιτρέπει στο λογοθεραπευτή σας να δει τι συμβαίνει όταν επεξεργάζεσθε ή καταπίνετε την τροφή ή το υγρό. Μπορεί τότε να σχεδιάσει ένα πρόγραμμα παρέμβασης, ώστε να βελτιώσετε την λειτουργία της κατάποσης, όπως ασκήσεις, διαφορετικές θέσεις για φαγητό ή πόση ή διαφορετικά είδη τροφών ή υγρών που θα κάνουν την κατάποση ασφαλέστερη ή ευκολότερη.

Τη συγκεκριμένη εξέταση εκτελεί ο λογοθεραπευτής μαζί με τον ακτινολόγο. Πιθανώς να παραβρεθεί και ο ΩΡΛ σας ή άλλος θεράπων ιατρός.

Μπορείτε να συνεχίσετε τις κανονικές σας δραστηριότητες. Εάν τρώτε και πίνετε ήδη, μπορείτε να συνεχίσετε να το κάνετε. Εάν τρέφεστε μέσω σωλήνα, αυτό μπορεί να συνεχιστεί κανονικά. Τα παιδιά είναι χρήσιμο να προσέρχονται πεινασμένα και ενημερωμένα. Θα σας ζητηθεί να φέρετε κάποια συνηθισμένα υγρά και τροφές.

• Η αξιολόγηση διαρκεί περίπου 20 λεπτά.
• Θα σας ζητηθεί να καθίσετε ή να σταθείτε δίπλα στο μηχάνημα ακτίνων Χ. Τα παιδιά μπορούν να καθήσουν στην αγκαλιά του ενός γονέα/συνοδού και να ταϊζονται από τον άλλον
• Ο λογοθεραπευτής θα σας ζητήσει να λάβετε μικρές ποσότητες υγρών και τροφής που έχουν αναμιχθεί με μια σκιαγραφική ουσία (βάριο), η οποία δεν έχει γεύση αλλά μπορεί να αλλάξει το χρώμα της τροφής και των κενώσεων που θα ακολουθήσουν .
• Ο λογοθεραπευτής και ο ακτινολόγος θα εκτιμήσουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της λειτουργίας του μηχανισμού σίτισης και της κατάποσης
• Μπορεί να σας ζητηθεί να δοκιμάσετε μια διαφορετική θέση ή τεχνική, για να κάνετε την κατάποση ασφαλέστερη ή πιο αποτελεσματική
• Κάθε κατάποση καταγράφεται έτσι ώστε να μπορεί να ελεγχθεί με μεγαλύτερη λεπτομέρεια αργότερα

Μετά το τέλος της εξέτασης μπορείτε να επιστρέψετε στο σπίτι και να συνεχίσετε τις κανονικές σας δραστηριότητες.

Ο λογοθεραπευτής θα σας δώσει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης και θα συζητήσετε τι θα συμβεί στη συνέχεια. Θα συζητήσει επίσης τα ευρήματα με την ιατρική σας ομάδα.

Είναι μια διαδικασία που επιτρέπει σε έναν λογοθεραπευτή ή/και έναν ΩΡΛ να παρατηρήσει τον λαιμό σας ενώ καταπίνετε. Συνήθως γίνεται στο ιατρείο και διαρκεί περίπου 20 λεπτά.

Ο ΩΡΛ περνά έναν μικρό σωλήνα που ονομάζεται εύκαμπτο ενδοσκόπιο στο ρουθούνι σας και το προωθεί απαλά προς τα πίσω μέχρι τη μαλθακή υπερώα κοντά στη σταφυλή . Ο σωλήνας είναι συνδεδεμένος με μια φωτεινή πηγή και μια μικρή βιντεοκάμερα, ώστε ο θεραπευτής να μπορεί να δει το λαιμό σας σε μια οθόνη. Έτσι μπορεί να παρατηρήσει τι συμβαίνει, όταν καταπίνετε.

Στη συνέχεια, σας ζητάει να πάρετε γουλιές υγρών όπως γάλα και smoothies και να δοκιμάσετε διάφορα τρόφιμα. Τα υγρά θα χρωματιστούν με πράσινη ή  μπλε χρωστική έτσι, ώστε να εμφανίζονται καλύτερα στην οθόνη. Πρόκειται για απλή βαφή τροφίμων που χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική. Ενημερώστε εάν έχετε αλλεργίες.

Η διαδικασία θα δείξει εάν οποιαδήποτε τροφή ή ποτό καταλήγει σε λάθος κατεύθυνση (στον αεραγωγό σας) και τι συμβαίνει σε οποιαδήποτε τροφή που απομένει στο λαιμό σας μετά την κατάποση.

Η FEES επιτρέπει στον λογοθεραπευτή σας να δει τι συμβαίνει όταν εσείς καταπίνετε.  Ίσως τότε να μπορεί να προτείνει κάποιες αλλαγές, για να βελτιώσετε την κατάποση, όπως η θέση σας όταν τρώτε και πίνετε  ή τον τύπο των τροφίμων που πρέπει να τρώτε και να πίνετε. Αν οι μύες στο λαιμό σας είναι αδύναμοι, μπορεί επίσης να προτείνουν μερικές ασκήσεις, για να βελτιώσουν την λειτουργία της καταποτικής σας ικανότητας.

Δε χρειάζεται να κάνετε κάτι για να προετοιμαστείτε για αυτήν τη διαδικασία. Βοηθάει αν τα παιδιά είναι πεινασμένα και ψυχολογικά προετοιμασμένα και επίσης θα σας ζητηθεί να φέρετε κάποια τρόφιμα.

Ο σωλήνας μπορεί να προκαλεί μια ελαφρά δυσφορία ή να σας γαργαλήσει, αλλά δεν πρέπει να πονάει. Μερικές φορές, εάν τα ρουθούνια σας παρουσιάζουν απόφραξη μπορεί να τοποθετηθεί ένα τοπικό αποσυμφορητικό.

Θα υπάρχει περίοδος αποκατάστασης ή οδηγίες που πρέπει να ακολουθήσετε μετά απόμια FEES, όπου και όταν χρειάζεται. Μπορείτε να λάβετε σχόλια κατά τη στιγμή της μελέτης από τον λογοθεραπευτή σας. Η μελέτη καταγράφεται και ο θεραπευτής σας θα την εξετάσει με περισσότερες λεπτομέρειες μετά τη διαδικασία, ώστε να σας δώσει το πόρισμα.

(Τροποποιημένο και μεταφρασμένο από: Speech and language therapy patient leaflets – Guy’s and St Thomas’ NHS Foundation Trust)